Το χρονικό μιας ατέρμονος ποσόστωσης

      Γεννήθηκε στη δεκαετία του 1950 στην Αθήνα. Παιδί μιας λαϊκής οικογένειας που ανήκε στο χώρο της Αριστεράς (< 10% του πληθυσμού). Οι βασικές αρχές, με τις οποίες μεγάλωσε, ήταν εργατικότητα και εντιμότητα. Απέρρεαν, άλλωστε, από το «ήθος της Αριστεράς» που πρέσβευε η οικογένεια. Αυτό το  ήθος που λειτουργούσε και ως σωσσίβιο, γιατί το αναγνώριζαν και οι πολιτικά αντίπαλοι κρατούντες.

     Στο Δημοτικό μπορεί να πήγαινε με μπαλωμένα ρούχα, αλλά αρίστευε σε όλες τις τάξεις, που αριθμούσαν αρκετές δεκάδες μαθητών και μαθητριών (<10 % του συνόλου της τάξης).

    Το Γυμνάσιο το πέρασε μέσα στη χούντα. Οι ασφαλίτες ήσαν τακτικοί επισκέπτες στο σχολείο, οι καθηγητές είτε εμφορούνταν από προσήλωση στο καθεστώς είτε πιέζονταν απ’ αυτό, ωστόσο, συνέχιζε να αριστεύει (<<10% του συνόλου της τάξης).

     Η μεταπολίτευση ήλθε πάνω στις εξετάσεις για το Ακαδημαϊκό. Ήθελε να γίνει χημικός από μικρό παιδί για να συμμετάσχει στις ανακαλύψεις που βελτίωναν τον κόσμο. Έπρεπε να περάσει στην Αθήνα, γιατί θα απαιτούνταν υπέρμετρες οικονομικές θυσίες από την οικογένεια, εάν περνούσε σε άλλη πόλη. Τότε, το  Χημικό Αθηνών ήταν περιζήτητη σχολή, με βάση ψηλότερη από κάθε άλλη σχολή στην κατεύθυνση των Θετικών Επιστημών. Πέρασε με την πρώτη (<10% του συνόλου των υποψηφίων) και με σειρά που εξασφάλιζε υποτροφία εισαγωγής (< 10% του συνόλου των επιτυχόντων).

     Μέσα στο Πανεπιστήμιο αναμίχθηκε ενεργά στο φοιτητικό κίνημα (βοηθούσε και η εποχή, βλέπετε). Εκαλείτο να επαληθεύσει το σύνθημα «πρώτοι στα μαθήματα, πρώτοι στους αγώνες», το οποίο ήταν δύσκολο πολύ, γιατί και οι βαθμοί δεν απέρρεαν πάντοτε λογικά από την προσπάθεια και οι «αγώνες» δεν άφηναν πολύ χρόνο για μελέτη. Κατάφερε, ωστόσο, να μάθει τόσα, ώστε να πάρει το πτυχίο με βαθμό πάνω από 7 (< 10% επί του συνόλου των φοιτητών του έτους).

     Πτυχιούχος πλέον αναζήτησε εργασία τη δεκαετία του ’80. Μέχρι τότε, παρά τις αντίξοες συνθήκες, σε γενικές γραμμές είχε βιώσει ότι η προσπάθεια και η ικανότητα στέφονται από μια αναγνώριση που εκφραζόταν με την «αριστεία». Τώρα, στην αληθινή ζωή τα πράγματα παρουσιάζονταν διαφορετικά. Στον ιδιωτικό τομέα, ζητούσαν προϋπηρεσία, γνωριμίες, υπεισέρχονταν στην προσωπική ζωή και απόψεις.  Στο δημόσιο τομέα, όλοι διορίζονταν με βάση το ρουσφέτι, το οποίο απέρριπτε ασυζητητί.

     Ξεκίνησε να κάνει διδακτορικό, που το έβλεπε ως πρόκληση να εμβαθύνει τη γνώση σε πεδία πρωτόγνωρα και μαγευτικά. Τη δεκαετία του ’80, το διδακτορικό στην Ελλάδα ήταν άθλος και αυτοί που το αποτολμούσαν, σκαπανείς. Γιά άλλη μια φορά, διαπίστωσε πως πέρα από την αξία, έπαιζαν σημαντικό ρόλο και άλλοι παράγοντες, όπως προσωπικές και κομματικές σχέσεις. Παρ’ όλα αυτά, μετά από χρόνια ολόψυχης αφοσίωσης το πήρε το διδακτορικό με άριστα παμψηφεί  και βρέθηκε να συγκατελέγεται στους διδάκτορες χημικούς (< 10% επί του συνόλου των χημικών).

     Περίπου τότε, προκηρύχτηκε διαγωνισμός στο Γενικό Χημείο του Κράτους. Βρήκε την ευκαιρία πολύ ελκυστική. Ο διαγωνισμός εξασφάλιζε την αξιοπρέπεια και η σκέψη ότι θα συνέβαλε στον έλεγχο της ποιότητας της ζωής των ανθρώπων μέσω της εργασίας ήταν ιδιαιτέρως ελκυστική, όπως άλλωστε και ο μισθός. Πέρασε στις εξετάσεις, όπου το ποσοστό επιτυχίας ήταν < 5%.

     Ως υπάλληλος του Γ.Χ.Κ. κλήθηκε να μάθει νέες τεχνολογίες που δεν τις είχε κάν αγγίξει πρίν. ΄Εμαθε να χειρίζεται Η/Υ, να εφαρμόζει στατιστικές μεθόδους, να ερμηνεύει και να εφαρμόζει νομοθεσία βιώνοντας μια συνεχή διαδικασία αυτο-επιμόρφωσης. Μέσα στο Γ.Χ.Κ. γνώρισε και συνεργάστηκε με ικανούς και έντιμους συναδέλφους, αντιμετώπισε, όμως, και αρκετούς ανάξιους επηρμένους. Δεν είχαν όλοι περάσει με διαγωνισμούς τόσο επιλεκτικούς. Αρκετοί προέρχονταν από μετατάξεις, τις οποίες ώφειλαν σε πελατειακές σχέσεις με πολιτικούς. Οι προϊστάμενοι ορίζονταν με κριτήριο την αρχαιότητα. Αυτό δεν το εύρισκε και τόσο αξιοκρατικό, αλλά ήταν συμβατό με μια «φυσική» πορεία.

     Σιγά-σιγά η αρχαιότητα αντικαταστάθηκε από τις κρίσεις των Υπηρεσιακών Συμβουλίων. Την αρχική ελπίδα διαδέχθηκε η απογοήτευση. Τα κριτήρια που κυριάρχησαν ήσαν οι προσωπικές σχέσεις, τα κομματικά μέσα. Ανέρχονταν κυρίως «επίχρυσες μετριότητες» στην καλύτερη περίπτωση και «τενεκέδες ξεγάνωτοι» στην χειρότερη. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις των αρίστων επιβεβαίωναν τον κανόνα, αν και ακόμα και σ’ αυτές δεν έλειπαν εντελώς τα «άλλα» κριτήρια.

     Κάποια στιγμή, η κατάσταση έδειχνε να βελτιώνεται με τη θεσμοθέτηση των «μορίων». Δεν ήταν ακριβώς αξιοκρατικά, αλλά τουλάχιστον ήσαν αρκετά αντικειμενικά. Η εφαρμογή τους καθυστέρησε πολύ, αλλά κάποτε έγινε. Βέβαια επωφελήθηκαν και αυτοί που είχαν αναλάβει θέσεις με τον προηγούμενο τρόπο,  το Υπηρεσιακό Συμβούλιο έπαιξε στο περιθώριο που είχε. Ωστόσο, όντας σε ποσοστό< 10% όσον αφορά τα μόρια, μπορούσε να ζητήσει και να αποδεχθεί την επιλογή σε θέση ευθύνης, χωρίς να το χρωστά σε κανέναν.

     Και τώρα που βαδίζει την 6η δεκαετία της ζωής μαθαίνει ότι θα βαθμολογηθεί όχι με βάση την απόδοση και το ήθος, αλλά στα πλαίσια μιάς προκαθορισμένης ποσόστωσης, πώς κάποιοι θα κληθούν να αποφασίσουν το ποσοστό, στο οποίο πρέπει να καταταγεί.

Και αναρωτιέται, αυτοί που κατασκευάζουν αυτά τα νομοθετήματα με ποιές ποσοστώσεις έχουν επιλεγεί;

-Του γόνου της πλούσιας οικογένειας του πολιτικού κατεστημένου;

-Του ανθρώπου που δεν έχει δουλέψει ποτέ στη ζωή του;

-Του ανθρώπου που τη θέση του οφείλει στις δημόσιες και ιδιωτικές σχέσεις του ιδίου και της οικογενείας του;

Μαθαίνει ακόμη πως η επιλογή των προϊσταμένων θα γίνει από έναν άνθρωπο, χωρίς διαυγή ή διαυγασμένα κριτήρια. Και αναρωτιέται ποιά ποσόστωση θα ισχύσει;

-Του κομματικού πελάτη;

-Του αυλοκόλακα;

-Του συκοφάντη;

-Του πιστού δούλου;

Βαρέθηκε πιά! Μια ζωή να περνά από αλεπάλληλες ποσοστώσεις, σαν διαδοχικές διηθήσεις με φίλτρα όλο και μικρότερων πόρων.

Βαρέθηκε να βλέπει γύρω της να επιπλέουν οι φελλοί (και κάτι άλλο) και οι ικανοί και σεμνοί συνάδελφοι να αντιμετωπίζονται αιωνίως ως υπαλληλίσκοι.

Αντιμετωπίζει πια το δίλημμα:

-Να συνεχίσει να δουλεύει στίβοντας το μυαλό και βάζοντας όλη τη ψυχή, συχνά πέραν του ωραρίου και εις βάρος της προσωπικής ανάπαυσης, με μοναδική ανταμοιβή την αξιοπρέπεια και την αίσθηση της εκπλήρωσης του χρέους;

-Ή να αποστασιοποιηθεί και να εργάζεται πλέον, ευσυνείδητα μεν, αλλά τυπικά, χωρίς κατάθεση ψυχής, με όφελος την ηρεμία και τη γαλήνη;

Πάντως, η τρίτη επιλογή, να αρχίσει δηλαδή να φέρεται ως φρόνιμο μέλος του συστήματος για να αρέσει στους κρατούντες, δεν παίζει. Είναι πολύ αργά πιά! Ούτε θέλει ούτε μπορεί να χάσει τη ψυχή για να κερδίσει μια θέση στα «εκλεκτά ποσοστά».

Η σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού

Υ.Γ.  Η αφήγηση βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Κάθε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα και καταστάσεις, δεν αποτελεί σύμπτωση.