Η ισότητα των φύλων

      Αυτήν την εποχή παίχτηκε στους κινηματογράφους η ταινία «Οι Σουφραζέτες». Η ταινία διαδραματίζεται στην  Αγγλία στις αρχές του 20ού αιώνα και καταπιάνεται με τους αγώνες των γυναικών για την απόκτηση δικαιώματος ψήφου. Οι γυναίκες αυτές υπέστησαν διώξεις, συλλήψεις. Φυλακίστηκαν από το επίσημο Κράτος και βασανίστηκαν. Απομονώθηκαν από μεγάλο μέρος της κοινωνίας, με πολλές γυναίκες να τους κλείνουν την πόρτα. Απολύθηκαν από τις εργασίες τους, όπου η σεξουαλική κακοποίηση από τους άνδρες-αφεντικά τους ήταν αυτονόητη. Αποβλήθηκαν από τις οικογένειές τους και στερήθηκαν ακόμη και τα παιδιά τους. Αλλά συνέχισαν, πιστεύοντας στο δίκαιο του αγώνα τους, γιατί ήταν ο μόνος δρόμος για να αποκτήσει η ζωή τους νόημα.  Ζωή, χωρίς αξιοπρέπεια και ελευθερία, είναι θάνατος διαρκείας και μόνο η ελπίδα ότι κάποτε θα κερδίσει αυτά τα αγαθά, μπορεί να δώσει στον άνθρωπο το κουράγιο να συνεχίσει να ζει.

     Από τότε, έχουν περάσει περίπου 100 χρόνια. Ζώντας, ωστόσο, μέσα σε δυτικού τύπου κοινωνίες, νομίζουμε πως έχουν περάσει πολλοί αιώνες. Δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε την κατάσταση που βίωνε το μισό μέρος του πληθυσμού πριν λίγες μόλις γενιές, οι γιαγιάδες μας δηλαδή. Βλέποντας αυτήν την ταινία, όμως, συνειδητοποιούμε την τεράστια πρόοδο που έχει συντελεσθήί στην κοινωνία μας και σ’ αυτό, όπως και σε άλλα, ζητήματα.

     Μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι έχει διανυθή όλος ο δρόμος για την επίτευξη της ισότητας των δύο φύλων;  Όχι, βεβαίως, υπάρχουν πολλά ακόμη να γίνουν για να επιτευχθεί η πλήρης ισότητα των δύο φύλων. Πολλά απ’ αυτά έχουν να κάνουν με κοινωνικές αντιλήψεις βαθύτατα αποδεκτές από τις ίδιες τις γυναίκες. Ο καλός γάμος, ως το σημαντικότερο γεγονός στην ζωή της γυναίκας, αποτελεί πεποίθηση σε μεγάλα στρώματα του πληθυσμού. Οι ίδιες οι  γυναίκες, ως μητέρες, μεγαλώνουν με διακρίσεις φύλου τα παιδιά τους. Αποτελεί ακόμη κοινό τόπο ότι η επαγγελματική απασχόληση των γυναικών έρχεται σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με την οικογένειά τους, πολλές μάλιστα θα εγκατέλειπαν την εργασία με ευχαρίστηση, εάν ένας εύπορος σύντροφος εξασφάλιζε τη διαβίωσή τους.

     Στον επαγγελματικό χώρο, στα ανώτερα κλιμάκια η κυριαρχία των ανδρών στον μεν ιδιωτικό τομέα είναι απόλυτη, στο δε δημόσιο παραμένει έντονη. (Δεν θα ξεχάσω ότι στα σχολεία που υπηρέτησα ή που φοίτησε η κόρη μου, όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό απαρτιζόταν από γυναίκες και ο συνήθως μοναδικός άνδρας ήταν ο Διευθυντής).

      Μένει πολύς δρόμος να διανυθεί, γιατί η συγκεκριμένη ανισότητα είναι βαθιά ενστερνισμένη στους ανθρώπους και καλλιεργείται εκ γενετής από την οικογένεια, ακόμη και ασυνείδητα. Οι άνδρες δυσκολεύονται να αποδεχθούν ότι οι γυναίκες μπορούν να είναι πραγματικά ελεύθερες, θαρραλέες και αυτοδύναμες. Οι γυναίκες δυσκολεύονται να συνειδητοποιήσουν ότι η ισότητα φέρνει δικαιώματα, όχι επιπλέον προνόμια, και συνεπάγεται ευθύνες, ότι απαιτείται άλλου είδους συνείδηση και συμπεριφορά στον δημόσιο και επαγγελματικό χώρο. Δεν μπορούν πλέον να βάζουν τα κλάματα στα επαγγελματικά τους προβλήματα, ώστε να συγκινούν τους άνδρες συναδέλφους τους (και πιστέψτε με το έχω δει και αυτό μέσα στην Υπηρεσία). Δεν μπορεί η ομορφιά να είναι ανομολόγητο μεν, αλλά ευρέως αποδεκτό, προσόν για την κάλυψη θέσεων και την άσκηση καθηκόντων, γιατί αυτό αποτελεί σύγχρονη μορφή πορνείας.

     Μένει πολύς δρόμος να διανυθεί, γιατί κοινωνικά καθεστώτα αιώνων δεν αλλάζουν από τη μια γενιά στην άλλη, όταν μάλιστα υπάρχουν ισχυροί αναχρονιστικοί θεσμοί, όπως οι θρησκευτικοί, που συντηρούν την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Απ’ ότι μαθαίνω, κατά την τέλεση του θρησκευτικού γάμου, ακόμη λέγεται η περίφημη φράση «η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα».

     Ωστόσο, ο αγώνας αυτός έχει έναν μεγάλο σύμμαχο, απροσδόκητα ίσως σε σχέση με άλλους αγώνες για την ισότητα των ανθρώπων, και αυτός δεν είναι άλλος από το θεσμικό πλαίσιο του Κράτους. Είναι  από τις ελάχιστες περιπτώσεις, η μοναδική που γνωρίζω, όπου το θεσμικό πλαίσιο είναι πιο μπροστά από την συλλογική κοινωνική συνείδηση, όπου η βούληση του Κράτους ενίοτε προηγείται και των αιτημάτων των γυναικείων οργανώσεων.

     Όταν το 1983 άλλαξε το Οικογενειακό Δίκαιο, οι αλλαγές που έφερε σε πολλά σημεία υπερέβαιναν, και ακόμη υπερβαίνουν, τις αντιλήψεις της κοινωνίας. (Πόσοι γονείς π.χ. επιλέγουν τη δυνατότητα να δώσουν και τα δύο επώνυμα στα παιδιά τους;) Υπερέβησαν ακόμη και την προσέγγιση του αριστερού κινήματος, το οποίο ήταν πολύ φειδωλό στην διεκδίκηση τέτοιων αιτημάτων. Αυτό το πρωτοποριακό, ακόμη και για τα διεθνή δεδομένα, Δίκαιο άντεξε μέσα στα χρόνια και διευκόλυνε σε ανυπολόγιστο βαθμό την πρόοδο της κοινωνίας.

     Αυτή η πρωτοποριακή προσέγγιση εκ μέρους του Κράτους αποτέλεσε ένα φάρο ελπίδας για την προοδευτική αλλαγή της κοινωνίας, γιατί οι θεσμοί έχουν δύναμη και κύρος και μπορούν να λυγίζουν τα εμπόδια, έστω και με καθυστέρηση χρόνων. Και δεν μπορούμε να μην εκφράσουμε τη χαρά μας, όταν βλέπουμε ότι και σήμερα, στις δύσκολες μέρες που περνάμε, το Κράτος επιμένει να κατέχει πρωτοποριακό ρόλο στον δρόμο της ισότητας των δύο φύλων.

     Ο λόγος για την εγκύκλιο (ΔΙΑΔΙΠΥΔ/ΤΣΠΕΑΦ/Φ.18/οικ. 5748/25-2-2016) που ήλθε σ’  όλες τις Υπηρεσίες του  Δημοσίου σχετικά με τον Οδηγό χρήσης μη σεξιστικής γλώσσας στα διοικητικά έγγραφα. Πρόκειται για μια εξαιρετική  μελέτη με προτάσεις για την χρήση και των δύο γενών στα δημόσια έγγραφα, ώστε να αποτυπώνεται η ισότητα των φύλων.

     Δεν αποκλείεται κάποιοι να χλευάσουν, κάποιοι να αγνοήσουν, κάποιοι και να καταπολεμήσουν τα προτεινόμενα στον Οδηγό αυτό. Η αξία του, όμως, δεν μπορεί να αγνοηθεί και να εκμηδενισθεί. Θα ρίξει το σπόρο και είναι στο χέρι όλων μας, ανδρών και γυναικών, να τον καλλιεργήσουμε με υπομονή και επιμονή, μην εγκαταλείποντας την ελπίδα ότι θα φέρει κάποια στιγμή τα αποτελέσματά του στον αέναο δρόμο του αγώνα για την ισότητα των ανθρώπων.

Αλεξάνδρα Σκορδάκη