Περί επετείων

    Το βράδυ της 28^ης Οκτωβρίου η Δημόσια Τηλεόραση παρουσίασε ένα συγκλονιστικό αφιέρωμα στη περίοδο της Γερμανικής Κατοχής. Παρά την ηλικία μου, τις προφορικές παραδόσεις από τους γονείς μου, τα βιβλία που έχω διαβάσει, τις εκπομπές που έχω ακούσει, έμαθα πολλά πράγματα για την περίοδο αυτή της ιστορίας μας.

     Ίσως αυτή είναι μια σπουδαία πτυχή της σημασίας των επετείων. Δίνει την αφορμή οι επιστήμονες να μεταλαμπαδεύουν τις γνώσεις τους, οι μάρτυρες να μεταδίδουν τα βιώματά τους και οι ακροατές να διδάσκωνται, να στοχάζωνται, να συναισθάνωνται, να σχηματίζουν γνώμες και απόψεις.

     Βεβαίως, δεν αρέσουν σ’ όλες οι επετειακές εκδηλώσεις. Αυτό είναι απολύτως σεβαστό, ωστόσο, δεν αναιρεί την ανάγκη να προσεγγίζωνται με σεβασμό από όλους. Η αδυναμία να κατανοήσουμε τη σπουδαιότητα κάποιων ιστορικών γεγονότων ας συνοδεύεται από τη σεμνότητα της επιφύλαξης ότι μπορεί εμείς να είμαστε πολύ μικροί για να συλλάβουμε το νόημά τους στην πλήρη έκταση και βάθος και όχι να  καλύπτεται από την αλαζονεία ότι τα γεγονότα καθ’ αυτά είναι ανάξια και άκαιρα.

     Ειδικά, οι επέτειοι που εορτάζει το Ελληνικό έθνος αφορούν γεγονότα πολύ μεγάλης σημασίας όχι μόνο για το ίδιο το έθνος, αλλά για ένα πολύ μεγάλο εύρος εθνών και λαών. (Αυτό φυσικά συμβαίνει και με επετείους άλλων λαών, όπως π.χ. της Γαλλικής επανάστασης του 1789).

     Η αντίσταση των Ελλήνων απέναντι στους Ιταλούς και Γερμανούς εισβολείς συμπυκνώνει όλα τα μεγάλα ιδανικά του ανθρώπινου πολιτισμού:

-της εθνικής ανεξαρτησίας, που υπερβαίνει τις ιδεολογικές προτιμήσεις, ώστε το ΟΧΙ διατυπώνεται ευθέως από τον γερμανόφιλο δικτάτορα.

-της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, όταν σύσσωμοι οι Έλληνες αρχαιολόγοι κρύβουν τα αρχαία, για να μην τα αρπάξουν οι πρώην αρχαιολάτρες και μετέπειτα ναζιστές Γερμανοί συνάδελφοί τους.

-της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όταν στις 5-3-1943 ξεχύθηκαν στους δρόμους χιλιάδες άνθρωποι κάτω από το συντονισμό όλων των αντιστασιακών οργανώσεων και απέτρεψαν την πολιτική επιστράτευση στα κάτεργα της Γερμανίας.

-της δημοκρατίας, που τότε δεν είχαν οι Έλληνες, αλλά είναι αδιαμφισβήτητο ότι πάλευαν με τελικό στόχο αυτό το πολίτευμα που γεννήθηκε στον τόπο μας για να πραγματώσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα ιδανικά που διαφοροποιούν την ανθρώπινη ζωή από την απλή επιβίωση.

     Και τούτη η επέτειος των Ελλήνων δεν αφορά το έργο ολίγων ισχυρών ή εκλεκτών. Αφορά το έργο ενός πολύ μεγάλου τμήματος του Ελληνικού λαού, ανθρώπων αμόρφωτων και μορφωμένων, φτωχών και πλουσίων, ανδρών και γυναικών, σε πόλεις και χωριά. Δίνει το μήνυμα πως στις δύσκολες περιστάσεις οι άνωθεν εξουσίες παράγουν μόνο πόνο ατελέσφορο, ενώ οι αληθινοί ηγέτες είναι αυτοί που μπορούν να αναγνωρίζουν και να σέβωνται το ηθικό σθένος και τον ψυχικό πλούτο που φωλιάζει στους απλούς ανθρώπους, οι οποίοι, όταν τους δίνεται η δυνατότητα να δράσουν αυτόνομα και ελεύθερα, δημιουργούν θαύματα.

     Σε κάποιους ίσως προκαλεί απορία, γιατί οι Έλληνες δεν διαλέγουν ως επετείους το  τέλος των αγώνων, αλλά την αρχή τους. Την απόλυτη απάντηση μάλλον δεν την κατέχει κανείς, ωστόσο, ας αναλογιστούμε πώς η αληθινή έκφραση του ηρωισμού ενσαρκώνεται τη στιγμή που κάποιοι ξεκινούν ένα αγώνα με την επίγνωση των τεραστίων θυσιών που θα απαιτηθούν (ακόμη και της ζωής τους), έναν αγώνα, για την έκβαση του οποίου τα προγνωστικά σύμφωνα με τη λογική είναι πέρα για πέρα αρνητικά. Και αυτούς κυρίως τους ήρωες θέλουμε να τιμήσουμε με τις εθνικές επετείους.

     Άλλωστε, εάν επιλέγαμε, ως επετείους, το νικηφόρο τέλος των αγώνων, θάπρεπε να παραδεχθούμε πώς πολύ συχνά αμαυρώσαμε τους αγώνες αυτούς, με αποσιώπηση των θυσιών, διώξεις των επιβιωσάντων αγωνιστών, αμείλικτους εμφυλίους, επιβράβευση των προδοτών και μειοδοτών, όλα αυτά τα θανάσιμα αμαρτήματα που κουβαλάμε αιώνες.

     Για να συνεχίσουμε όμως αυτήν την γεμάτη δόξα, αλλά και αισχύνη, ιστορία, έχουμε ανάγκη να ξεχνάμε αυτά που μας χωρίζουν και μας στενοχωρούν και να επικεντρωνόμαστε σ’ αυτά που μας υψώνουν και μας ενώνουν. Καί ίσως αυτός είναι ο σπουδαιότερος λόγος για την ύπαρξη των επετείων.

Αλεξάνδρα Σκορδάκη