Το μέλλον του Γενικoύ Χημείου του Κράτους (ΓΧΚ) στη ΓΓ Εσόδων

Συμμετέχοντας στη συζήτηση για το ρόλο του ΓΧΚ στη Δημόσια Διοίκηση, καταθέτω μερικές διαπιστώσεις που αφορούν το παρελθόν αλλά και απόψεις που αφορούν το παρόν και το μέλλον της Υπηρεσίας μας.  

Η δραστηριοποίηση των εργαστηρίων σε τελωνειακές και φορολογικές εργασίες στην Ευρώπη έχει μια μακρά ιστορία. Τα παλαιότερα δημιουργήθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα - αρχής γενομένης το 1848 με το τελωνειακό εργαστήριο στη Βιέννη - και η πλειονότητα των σχετικών εργαστηρίων (συμπεριλαμβανομένου του ΓΧΚ) ιδρύθηκαν πριν από τα μέσα του 20ου αιώνα. Το Γενικό Χημείο του Κράτους (ΓΧΚ) προέρχεται από την συγχώνευση του Εργαστηρίου του Υπουργείου Οικονομικών με τα εργαστήρια άλλων Υπουργείων που έγινε το 1929 σε μια εποχή οικονομικής κρίσης -όπως αυτή που διανύουμε και τώρα. Έτσι, δημιουργήθηκε ένας εργαστηριακός φορέας που  προσπάθησε να συνδυάσει  με τον πλέον οικονομικό τρόπο δύο συμπληρωματικούς ρόλους:

• Την υποστήριξη του έργου των Τελωνειακών και άλλων Οικονομικών Υπηρεσιών με επιστημονικά πορίσματα και πραγματογνωμοσύνες.
• Την προσφορά εργαστηριακών υπηρεσιών σε όλο το φάσμα του Δημοσίου Τομέα.

Στη μακρά περίοδο που ακολούθησε, η Υπηρεσία ανταποκρίθηκε επάξια στο ύψος των περιστάσεων και καθιερώθηκε στη συνείδηση του ελληνικού λαού σαν ένας λαμπρός πυλώνας του Κράτους. Με τον καιρό, καθώς η νομοθεσία γινόταν ολοένα πιο πολύπλοκη, παρουσιάστηκαν διάφοροι άλλοι Φορείς οι οποίοι είτε αφαίρεσαν  είτε μοιράστηκαν αρμοδιότητες του ΓΧΚ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα σύνθετο και δυσλειτουργικό πλέγμα αρμοδιοτήτων.

Σήμερα, το ΓΧΚ:

•          Εξυπηρετεί όλες τις ανάγκες του ΥΠΟΙΚ στους τομείς των Τελωνειακών και των ΕΦΚ.
•          Έχει πλήρη αρμοδιότητα στον έλεγχο ποιότητας και παραγωγής των αλκοολούχων ποτών.
•          Είναι η Αρμόδια Αρχή εφαρμογής του REACH.  
•          Έχει μια σειρά από ποικίλες συναρμοδιότητες με διάφορες Υπηρεσίες.
•          Ασκεί εκτεταμένη εργαστηριακή υποστήριξη σε άλλα Υπουργεία, δραστηριότητα που καταναλώνει μεγάλο ποσοστό των διαθέσιμων πόρων.

Οι υπηρεσίες που παρέχονται από το ΓΧΚ είναι συχνά ζωτικής σημασίας στην αντιμετώπιση θεαματικών υποθέσεων που έρχονται στο προσκήνιο από τον Τύπο  και αφορούν είτε περιπτωσεις απάτης και λαθρεμπορίου είτε σημαντικές αναδυόμενες απειλές για τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια.
Η εργασία του, ωστόσο, δεν προβάλλεται επικοινωνιακά. Αυτό βέβαια δεν κάνει το καθήκον του λιγότερο σημαντικό.

Οι σύγχρονες εξελίξεις στον τομέα του Δημοσίου είχαν ως αποτέλεσμα τον αποδεκατισμό σημαντικού μέρους του επιστημονικού και διοικητικού προσωπικού του ΓΧΚ. Η αιμορραγία αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Εκτιμούμε ότι ως τα τέλη του 2015 θα αποχωρήσουν με σύνταξη περίπου το 20% των νυν υπηρετούντων.  Ο περιορισμός των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων κάνει επιτακτική την αναδιοργάνωση της Υπηρεσίας τόσο σε επίπεδο δομών όσο και αρμοδιοτήτων.

Πρέπει πρώτιστα να αποτυπωθούν οι τωρινές και μελλοντικές αρμοδιότητες του ΓΧΚ:

α) Οι παρακάτω δραστηριότητες θα πρέπει να είναι η ραχοκοκαλιά της αναδιαρθρωμένης Υπηρεσίας αφού εκκαθαριστούν από απαρχαιωμένες ή αναίτια γραφειοκρατικές διαδικασίες:

• Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης: Αποφασιστικής σημασίας συνδρομή στον ορθό προσδιορισμό της φορολογητέας ύλης στους τομείς της αλκοόλης, των ενεργειακών προϊόντων και των καπνικών.  
• Καθορισμός των δασμολογικών κατατάξεων:  Επιδρούν στο επίπεδο των δασμών και των λοιπών φόρων.
• Έλεγχος ποιότητας και παραγωγής των αλκοολούχων ποτών.
• Εφαρμογή του Κανονισμού REACH.

Στη σημερινή ΕΕ οι Τελωνειακές Αρχές αντιμετωπίζουν ωστόσο μεγαλύτερα προβλήματα και προκλήσεις πέραν του παραδοσιακού έργου της συλλογής των δασμών. Πρέπει να διευκολύνουν το νόμιμο εμπόριο παράλληλα με τη διατήρηση της ασφάλειας στη διεθνή αλυσίδα εφοδιασμού. Το έργο των τελωνείων στον τομέα αυτό, μαζί με τη δράση  για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και την καταπολέμηση της παραποίησης και της πειρατείας, συμβάλλει στην προστασία των πολιτών της ΕΕ αλλά και στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος (που χρηματοδοτούνται από παρόμοιες δραστηριότητες).  Στις αρμοδιότητες αυτές σημαντικότατο κομβικό ρόλο παίζουν τα Τελωνειακά Εργαστήρια, που λειτουργούν σε όλες τις χώρες της ΕΕ (πλην των πολύ μικρών, πχ Λουξεμβούργο) ενταγμένα στο πλάι των Τελωνειακών Αρχών, στα Υπουργεία Οικονομικών ή Εσόδων. Το ΓΧΚ παίζει ήδη και μπορεί να παίξει ακόμη σημαντικότερο ρόλο στις παρακάτω σχετικές δραστηριότητες των Τελωνείων:

• Την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και της απάτης.
• Τον προσδιορισμό της προέλευσης, γνησιότητας και ταυτότητας των εμπορευμάτων.
• Την ανίχνευση παράνομων εισαγωγών ειδών όπως τα ναρκωτικά και πρόδρομες ουσίες τους.
• Την προστασία των καταναλωτών από επικίνδυνα εμπορεύματα ή μολυσμένα τρόφιμα.
• Την προστασία του περιβάλλοντος από εισαγωγές επικίνδυνων ουσιών.

β) Με βάση εκτιμήσεις για το διαθέσιμο προσωπικό σε βάθος χρόνου, να αποτιμηθούν τα περιθώρια για παροχή εργαστηριακών υπηρεσιών σε άλλα Υπουργεία, Φορείς και Ιδιώτες. Οι όποιες υπηρεσίες σε τρίτους πρέπει κατά την άποψή μου να είναι ανταποδοτικές και να κινούνται σε αυστηρά πλαίσια πρωτοκόλλων συνεργασίας.    

Σχετικά με τις Δομές του ΓΧΚ, αυτές πρέπει να αναδιαρθρωθούν με γνώμονα τις παρακάτω αρχές:

α) Να συγκεντρωθεί το εργαστηριακό έργο εκεί όπου υπάρχει αποδεδειγμένα υποδομή, εμπειρία, εξειδίκευση και διαπίστευση.

β) Να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει απογύμνωση της περιφέρειας από τις υπηρεσίες του ΓΧΚ. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την απαλλαγή αρκετών δομών από εργαστηριακές δραστηριότητες και επικέντρωσή τους σε επιθεωρήσεις, εποπτείες και δειγματοληψίες. 

γ) Κατάργηση των δομών που είναι πλέον απογυμνωμένες και υπολειτουργούν χωρίς κάποια αντικειμενική σκοπιμότητα ή είναι σε αναστολή.

Με τις αλλαγές αυτές, ελπίζουμε ότι το ΓΧΚ θα συνεχίσει να παίζει με επιτυχία τον ρόλο του που είναι ουσιαστικός για:

• Την διαφύλαξη των οικονομικών συμφερόντων του Δημοσίου.
• Την εξασφάλιση της ουσιαστικής ακεραιότητας των συνόρων.
• Την προστασία της Κοινωνίας των Πολιτών.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΥΔΡΟΣ

ΧΗΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΕΡΡΩΝ