Αξιοκρατία: Πρόσχημα ή ειλικρινής πρόθεση (;)

     Οι εμπνευστές της πιο αποκρουστικής προπαγάνδας που έχει καταγραφή στη σύγχρονη ιστορία είχαν ως αρχή ότι ένα ψέμα που επαναλαμβάνεται πολλές φορές, στο τέλος περνάει για αλήθεια. Οι ίδιοι βεβαίως έλεγαν ότι μπορεί να ξεγελάς συνέχεια έναν άνθρωπο, μπορείς μια φορά να τους ξεγελάσεις όλους, αλλά είναι αδύνατο να τους ξεγελάς όλους συνέχεια.

     Φαίνεται, όμως, ότι κάποιοι πιστεύουν ότι μπορούν συνέχεια να τους ξεγελούν όλους, αλλιώς δεν εξηγείται αυτή η συνεχιζόμενη ιστορία με την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων που προβάλλεται στα ΜΜΕ δίκην προπαγάνδας κατά τα ανωτέρω, αλλά στην πράξη δεν έχει αντιληφθεί κανένας μας τί ακριβώς σημαίνει.

     Είναι δύσκολο, όντως, να τεθούν αληθινά αξιοκρατικά κριτήρια σε οποιαδήποτε ανθρώπινη δομή, γιατί η ίδια η έννοια της αξίας δεν είναι και δεν μπορεί να είναι απολύτως αντικειμενική, καθόσον επηρεάζεται από τα επιμέρους συμφέροντα και ηθικές αξίες. Η δυσκολία αυτή γίνεται ακόμη μεγαλύτερη στη Δημόσια Διοίκηση, όπου απουσιάζει η σαφής παρουσία των «ιδιοκτητών» που δικαιούνται και βούλονται να θέσουν τα κριτήρια σύμφωνα με τα συμφέροντα και την ηθική τους.

     Σε μια δημοκρατική κοινωνία η Δημόσια Διοίκηση ανήκει στο σώμα των πολιτών της. Η ιδιοκτησία όμως αυτή δεν είναι άμεση, αλλά διαμεσολαβείται από τα διάφορα θεσμικά όργανα, βασικά από την κυβέρνηση υπό την ευρεία έννοια. Η κυβέρνηση, λοιπόν, λειτουργεί ως ο «εργοδότης» της Δημόσιας Διοίκησης, χωρίς όμως να είναι ο εργοδότης. Και επειδή οι κυβερνήσεις αποτελούνται από ανθρώπους, είναι φυσικό οι εκάστοτε κυβερνώντες να τείνουν να λειτουργήσουν ως «αφεντικά», με την τεράστια διαφορά ότι δεν βάζουν το χέρι στη τσέπη τους για να βγάλουν τα χρήματα.

     Αν υπερισχύσει  η τάση αυτή, το αποτέλεσμα πολύ γρήγορα είναι το πελατειακό κράτος. Τα αποτελέσματα του πελατειακού κράτους ίσως αργούν να φανούν (ειδικά σ’ αυτούς που δεν θέλουν να τα δούν), αλλά υπονομεύουν τα θεμέλια της δημοκρατικής κοινωνίας και, όταν έρχεται η ώρα που  εμφανίζονται τρομακτικά, οι πολίτες διαπιστώνουν πόσο τραγική είναι η κατάσταση. Γι’ αυτό οι προνοητικές δημοκρατικές κοινωνίες λαμβάνουν μέτρα περιορισμού της αυθαιρεσίας των κυβερνώντων θεσπίζοντας ρυθμίσεις που εισάγουν κατά το μάλλον ή ήττον αντικειμενικά (και εν μέρει αξιοκρατικά) κριτήρια.

(Αυτή η σύγκρουση μεταξύ της πελατειακής (ολιγαρχικής) και της δημοκρατικής νοοτροπίας και πρακτικής είναι διαρκής και ατελεύτητη, όπως και ο αγώνας για τη δημοκρατία δεν τελειούται ποτέ).

Δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε ότι για τη χώρα μας το πελατειακό κράτος είναι μια από τις βασικές αιτίες της σημερινής κρίσης, μιας κρίσης που διαποτίζει όλη μας την ύπαρξη, συλλογική, γιατί όχι και ατομική. Το δίλημμα που εμφανίζεται πλέον αμείλικτο είναι, αν θα συνεχίσουμε την ίδια πρακτική ή θα αλλάξουμε. Τα δεδομένα δυστυχώς μάς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στα λόγια παριστάνουμε ότι αλλάζουμε, αλλά στην πράξη, όχι απλώς παραμένουμε οι ίδιοι, αλλά και χειροτερεύουμε.

     Ας πάρουμε, για παράδειγμα, το ζήτημα της επιλογής των προϊσταμένων της Δημόσιας Διοίκησης, ένα τομέα, όπου η αξιολόγηση  είναι ασυζητητί καθοριστικής σημασίας για την πορεία του Δημοσίου, συνεπώς και της χώρας.

     Μετά από κοπιαστική πορεία, λιθαράκι λιθαράκι στήθηκε το πιο αντικειμενικό μέχρι τότε, κατά γενική ομολογία, σύστημα που έχει μείνει στην καθομιλουμένη, ως νόμος Ραγκούση. Ο νόμος αυτός υλοποιήθηκε κατά ένα μέρος, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και εν συνεχεία καταργήθηκε.

     Σήμερα, όμως, με ποιό αξιολογικό σύστημα θα γίνει η επιλογή των προϊσταμένων, ώστε να αποτελεί ένα παραπέρα βήμα προς την αξιοκρατία, όπως διατείνονται οι κυβερνώντες;

-Ποιά θα είναι τα τυπικά κριτήρια; (γνώσεις, προϋπηρεσία, ηλικία) και πώς αυτά θα μετρηθούν;

-Ποιά θα είναι τα ουσιαστικά κριτήρια; (έργο, εντιμότητα, ήθος) και πώς αυτά θα εκτιμηθούν;

-Ποιοί θα είναι οι κρίνοντες; (Πώς μπορούν κάποιοι που δεν γνωρίζουν ούτε πρόσωπα ούτε πράγματα να έχουν κρίση και πώς θα την διαμορφώσουν αυτήν την κρίση; Πώς θα επιλέξουν ανάμεσα στις άνωθεν εντολές αυτών που τους τοποθέτησαν και τις πραγματκές γνώμες τους, όταν αυτές δεν θα συμφωνούν;)

-Θα γίνει ανοικτή πρόσκληση ενδιαφέροντος, ώστε οι υπάλληλοι να επιλέξουν τις θέσεις, για τις οποίες θα υποβάλουν αίτηση;

     Καταλαβαίνουμε πως εγείρονται πολύ σοβαρά ζητήματα (που γίνονται ακόμη σοβαρότερα εν όψει και της επικείμενης αναδιάρθρωσης των δομών), τα οποία πρέπει να αντιμετωπισθούν με αντικειμενικότητα και διαφάνεια,

     Δυστυχώς, οι οιωνοί δεν είναι καλοί. Όπως εύστοχα παρατηρεί και η απόφαση του Δ.Σ. του Συλλόγου μας, τα πράγματα μάς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η επιλογή θα γίνει με τρόπους που θάπρεπε να ανήκουν ανεπίστρεπτα στο παρελθόν. Πολύ φοβόμαστε ότι:

- στο όνομα της αξιοκρατίας, θα επικρατήσει απολύτως η πελατειακή αντίληψη που θέλει το κράτος φέουδο ορισμένων

- θα υπάρξουν διακρίσεις υπέρ των πάσης φύσεως «ημετέρων», τώρα μάλιστα που οι θέσεις ευθύνης, καθώς και οι μισθοί, έχουν μειωθεί δραστικά

-τον ρόλο των εισηγητών θα αναλάβουν οι γνωστοί αυτάρεσκοι «μυστικοσύμβουλοι», οι οποίοι ως μόνο κριτήριο αξίας έχουν την διατήρηση και αναβάθμιση της καρέκλας τους, ακόμη και εάν το τίμημα για το σύνολο είναι τραγικό.

     Μπορεί να γίνει άραγε κάτι προς μια άλλη κατεύθυνση; Για μας τους απλούς υπαλληλίσκους, εδώ, στην σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, το μόνο καταφύγιο που μένει είναι ο σεβασμός προς τον εαυτό μας και προς τους άλλους. Εάν εκτοπίσει τον μικρόψυχο εγωκεντρισμό, ίσως κάποια στιγμή δούμε το φώς του ήλιου.

Η Σκοτεινή Πλευρά του Φεγγαριού