Μεταρύθμιση ή Παλινόρθωση

Το ζητούμενο είναι η Μεταρρύθμιση

Το συμβαίνον είναι η Παλινόρθωση;

Η μεταρρύθμιση αποτελεί το αντικείμενο της ένθερμης επαγγελίας όλων των πλευρών της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, αλλά και πέραν αυτής, και πάνω απ’ όλα η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Διοίκησης. Οι στόχοι σαφείς:

-αντικειμενικότητα

-διαφάνεια

-αξιοκρατία

-αποτελεσματικότητα

-μείωση της γραφειοκρατίας

-λειτουργικότητα

-καταπολέμηση της διαφθοράς

-εξυπηρέτηση του πολίτη

-υποστήριξη της ανάπτυξης

και άλλες παρόμοιες έννοιες, υπέροχες για τη συγγραφή εκθέσεων ιδεών.

Στην πραγματικότητα, βεβαίως, δεν είναι τόσο σίγουρο ότι υλοποιούνται μεταρρυθμίσεις με το ανωτέρω περιεχόμενο. Αντιθέτως, παρατηρείται σε πολλούς τομείς μια οπισθοδρόμηση που γεννά υποψίες ότι ένα μέρος τουλάχιστον της πολιτικής ηγεσίας επιθυμεί την παλινόρθωση ενός παλαιότερου τύπου κράτους, μικρότερου μεν ως προς το μέγεθος, αλλά με την ίδια νοοτροπία και πρακτική.

Θα μπορούσαμε να θίξουμε αρκετά ζητήματα. Για λόγους σαφήνειας, αλλά και σπουδαιότητας, θα επικεντρωθούμε στο ζήτημα της επιλογής προϊσταμένων, των κατεχόντων θέσεις ευθύνης, όπως χαρακτηρίζονται πλέον.

Το θέμα αυτό έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα για πολλούς λόγους, εκ των οποίων απομονώνουμε τους δύο κατά την γνώμη μας σπουδαιότερους:

1) Η λειτουργία του  Κράτους, καθόσον οι έχοντες θέση ευθύνης επηρεάζουν τα μέγιστα το επίπεδο λειτουργίας των Δημοσίων Υπηρεσιών.

2) Η λειτουργία της Δημοκρατίας, καθώς ο τρόπος επιλογής για τις θέσεις ευθύνης αποτελεί βασικό μέτρο για την τήρηση των αρχών του Δημοκρατικού πολιτεύματος.

Συνεπώς, οι έχοντες θέσιν ευθύνης πρέπει να επιλέγονται με κανόνες που υπηρετούν τη Δημοκρατία και να μπορούν να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους με τρόπο που εξασφαλίζει την λειτουργικότητα του Κράτους. Η απαίτηση αυτή γίνεται ακόμη πιο ισχυρή, στις σημερινές συνθήκες, όπου καλείται η Δημόσια  Διοίκηση να επιλύσει κρίσιμα προβλήματα και να υλοποιήσει τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις.

Στον τομέα αυτό, το Ελληνικό Κράτος έχει ένα αμαρτωλό παρελθόν, εάν ανατρέξουμε τουλάχιστον μέχρι την μετεμφυλιακή περίοδο. Δομήθηκε ένα μονοκομματικό κράτος (της Δεξιάς, όπως έχει μείνει στην καθομιλουμένη) και χρειάστηκαν πολλά χρόνια, πολλούς αγώνες και πολλά σφάλματα, ώστε να δώσει τη θέση του σε ένα Κράτος όλων των Ελλήνων.

Η επιλογή των προϊσταμένων ακολούθησε μια επώδυνη και όλο εμπόδια πορεία μετά την μεταπολίτευση προς την κατεύθυνση της αξιοκρατίας και αντικειμενικότητας. Θεσπίστηκαν τα υπηρεσιακά συμβούλια, κριτήρια αξιολόγησης, διαδικασίες δημόσιας πρόσκλησης και υποβολής υποψηφιοτήτων. Μια πορεία επίπονη που είχε να παλέψει με όλα τα βαρίδια του παρελθόντος, όπως μετεξελίσσονταν με την πρόοδο του πολιτεύματος. Παρ’ όλα τα εμπόδια όμως, η πρόοδος συντελείτο διαρκώς, αργά, πολύ αργά ίσως, αλλά με θετική συνισταμένη. Συχνά μια κυβέρνηση θεσμοθετούσε θετικά μέτρα, τα οποία διατηρούνταν και από την επομένη (παρά την περί του αντιθέτου ρητορεία της ως αντιπολίτευση). Τελευταίο παράδειγμα η θεσμοθέτηση μορίων με βάση  τα τυπικά προσόντα που εφαρμόστηκε στις τελευταίες κρίσεις, η οποία θεσμοθετήθηκε επί μιας κυβερνήσεως και εφαρμόστηκε και από την επόμενη.

Το έχουμε ξαναπεί, ότι ούτε αυτός ήταν ο τέλειος τρόπος επιλογής προϊσταμένων  (η τελειότητα άλλωστε είναι ανέφικτη στον επίγειο κόσμο μας), ωστόσο, ήταν ένα μεγάλο βήμα προόδου γιατί μπορεί να μη διασφάλιζε απολύτως την αξιοκρατία, διασφάλιζε, όμως, στον μέγιστο μέχρι σήμερα βαθμό, την αντικειμενικότητα.

Σήμερα, όμως, παρακολουθούμε μια αποδόμηση όλου αυτού του συστήματος που οικοδομήθηκε τα προηγούμενα έτη. Θα περιοριστώ αναγκαστικά στο Γενικό Χημείο του Κράτους, γιατί δεν μπορώ να έχω ικανοποιητική γνώση για το τί συμβαίνει σε άλλες Υπηρεσίες:

1) Δεν έχουν γίνει κρίσεις εδώ και καιρό με αποτέλεσμα, ενώ οι τελευταίες κρίσεις ήσαν για 1 έτος, έχουν περάσει πάνω από 3 έτη και παραμένουν οι ίδιοι στις θέσεις τους (της γράφουσας συμπεριλαμβανομένης). Το  ότι και οι προηγούμενες κρίσεις ήσαν για 3 έτη και διήρκεσαν 5 έτη δεν αποτελεί ισχυρή δικαιολογία, γιατί τα λάθη του παρελθόντος δεν καθαγιάζουν τα λάθη του παρόντος.

2) Πολλές θέσεις ευθύνης ασκούνται από αναπληρωτές, με κριτήριο αναπλήρωσης διαφορετικό από αυτά της επιλογής των προϊσταμένων, με αποτέλεσμα να αναιρείται στην πράξη ο νόμος περί επιλογής των προϊσταμένων. Υπάρχουν βάσιμες υπόνοιες ότι σε αρκετές περιπτώσεις υπήρχε προδιαγεγραμμένο σχέδιο, ώστε σε προβλέψιμο χρονικό διάστημα να καταλάβουν θέσεις ευθύνης υπάλληλοι που δεν θα μπορούσαν να το επιτύχουν με την κανονική διαδικασία επιλογής.

3) Με την επίκληση μιας νομοθετικής διάταξης ειδικά για το Υπουργείο Οικονομικών, διαγράφεται η πιθανότητα στο εξής ο ορισμός στις θέσεις ευθύνης να γίνεται με ατομική απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, και κατόπιν της σχετικής εξουσιοδότησης, του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων (όπως έγινε προσφάτως για τη Δ34, με αφορμή την αναδιάρθρωση Υπηρεσιών) χωρίς προκήρυξη θέσεων, χωρίς υποβολή υποψηφιοτήτων, χωρίς καταγεγραμμένα κριτήρια και διαδικασίες, χωρίς συλλογικά όργανα, όπως τα Υπηρεσιακά Συμβούλια.

Μετατοπίζεται δηλαδή η λήψη απόφασης από θεσμούς δημοκρατικούς σε συγκεντρωτικές δομές εξουσίας με όλες τις αντίστοιχες συνέπειες. Τα ερωτήματα που  γεννώνται είναι πολλά και σοβαρά, όπως:

-Δεδομένου ότι το Κράτος δεν αποτελεί ιδιοκτησία κανενός, πού εδράζεται το δικαίωμα ενός ανθρώπου να διορίζει προϊσταμένους μόνος του, χωρίς διαφανείς διαδικασίες; (Μπορούμε να σκεφτούμε ότι αυτό θα μπορούσε να επεκταθεί και στις προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων;)

-Με ποιά κριτήρια καλείται να λειτουργήσει αυτός που θα πάρει τις αποφάσεις; Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να έχει γνώση για την αξία εκατοντάδων ανθρώπων, τους οποίους ούτε καν γνωρίζει, και σε ποικίλα γνωστικά αντικείμενα;

-Δεν είναι προφανές ότι θα οργιάσουν και πάλι οι πελατειακές σχέσεις, τα ρουσφέτια και όλα αυτές οι αναξιοπρεπείς συμπεριφορές που πληρώνει ακριβά η  Ελλάδα;

-Και το σπουδαιότερο, πώς μπορεί κάποιος να ισχυρισθεί ότι με όλα αυτά θα επιλεγούν οι αξιότεροι για να οδηγήσουν το καράβι στην πορεία του και όχι στον πάτο της θάλασσας;

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα ερχόταν μια στιγμή όπου θα συζητούσαμε πάλι για τα αυτονόητα.  Δυστυχώς, όμως, πρέπει διαρκώς να παλεύουμε για την επανάσταση  του αυτονόητου.

Από την άλλη πλευρά, το συνδικαλιστικό κίνημα  από την πλευρά του μοιάζει γενικά να έχει σβήσει εντελώς, θύμα και αυτό των εσφαλμένων πολιτικών του, ανίκανο να πάρει την απότομη στροφή που απαιτούν οι καιροί.

Ωστόσο, είναι αυτονόητο ότι είναι ένα θέμα που δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορο το Σύλλογό μας, που θέλω να πιστεύω ότι δεν αποτελεί τυπικό δείγμα συνδικαλισμού.

Πρέπει λοιπόν κατά την ταπεινή μου γνώμη να γίνει συλλογική παρέμβαση, να τεθούν όλα τα παραπάνω θέματα και να υποβληθούν προτάσεις που θα αντιμετωπίζουν με βάση τις αρχές της αντικειμενικότητας, της αξιοκρατίας, της διαφάνειας, της Δημοκρατίας δηλαδή, τις επιλογές για τις θέσεις ευθύνης στην Υπηρεσία μας, από την πιο υψηλή, αυτή του Γενικού Διευθυντή, έως και τις χαμηλότερες, αυτές των Τμηματαρχών.

Γιατί κυρίαρχο μέλημά μας πρέπει να είναι όχι η προσωπική μας αναβάθμιση στις καρέκλες, αλλά η αναβάθμιση του Γενικού Χημείου του Κράτους στο σύνολό του.

Αλεξάνδρα Σκορδάκη