Αναδιάρθρωση ή Αναγέννηση του Γ.Χ.Κ.;

Το Γ.Χ.Κ. είναι ένας Οργανισμός με ιδιαίτερη διττή ταυτότητα, καθόσον ο βασικός του ρόλος είναι «η Επιστήμη (της Χημείας) στην υπηρεσία του Νόμου». Έτσι, από την μια πλευρά υπηρετεί την Επιστήμη, λειτουργία που προϋποθέτει τις κλασσικές αρχές του επιστημονικού τρόπου σκέψης και δράσης, δηλαδή: έρευνα, καινοτομία, πρωτοβουλία, γνώση, απουσία δογμάτων και προκαταλήψεων, ορθολογισμός και ειλικρίνεια. Από την άλλη, υπηρετεί το Νόμο, λειτουργία που απαιτεί υπευθυνότητα, ρεαλισμό, αντικειμενικότητα και αποτελεσματικότητα. Η θεραπεία όμως του Νόμου μέσα από δομές εξουσίας, όπως μια Κρατική Υπηρεσία, γεννά σε πολύ μεγάλο βαθμό ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως, αδράνεια, επιφυλακτικότητα, ιεραρχική διαφοροποίηση, διαμορφώνοντας ένα πλέγμα Εξουσίας, για τις δραστηριότητες του οποίου κύριο κριτήριο είναι η διατήρηση του status quo.

Το Γ.Χ.Κ. πατάει λοιπόν σε δύο πόδια, τα οποία πιο εύκολα συγκρούονται μεταξύ τους παρά συνεργάζονται, την επιστήμη και την εξουσία. Η διαπάλη αυτή είναι δύσκολη με συχνά αμφίρροπα αποτελέσματα. Η επιστήμη δεν προσκυνά θέσεις, αξιώματα, «καρέκλες», σκοπιμότητες, προσωπικές και συντεχνιακες φιλοδοξίες. Η εξουσία, αντιθέτως, έχει ως πρώτιστο στόχο την διατήρηση και κατίσχυσή της.

Στην μάχη αυτή στο Γ.Χ.Κ., εδώ και αρκετά χρόνια, η πλάστιγγα έχει γείρει υπερβολικά προς την πλευρά της εξουσίας. Η επιστημονική πλευρά έχει δεχθεί βαρύτατο πλήγμα στα όρια της εξόντωσης. Ακόμη και η καθαρά εφαρμοσμένη πλευρά της (εργαστηριακές αναλύσεις ρουτίνας) έχει υποστή τέτοια τυποποίηση στο όνομα κυρίως της διαπίστευσης, ώστε βαθμιαία τείνει να μετατρέψει (και σε ένα βαθμό το έχει επιτύχει) τους χημικούς σε απλά πιόνια του συστήματος, ακόμη χειρότερα, σε ένθερμους οπαδούς του.

Έτσι, έχει διαμορφωθή μια κατάσταση, όπου:

• χημικοί  στις Χημικές Υπηρεσίες, κάνουν αναλύσεις, χωρίς να γνωρίζουν (και να αναρωτιούνται) το λόγο ύπαρξης αυτών των αναλύσεων.
• χημικοί, στις επιτελικές Διευθύνσεις δίνουν εντολές για προγράμματα αναλύσεων, χωρίς να έχουν ερευνήσει επιστημονικά τις αιτίες και τους στόχους.
• το Α.Χ.Σ. μετατρέπεται σε μια βιομηχανία έκδοσης πανομοιότυπων αποφάσεων, με κατανάλωση απίθανου χρόνου για copy paste υποθέσεις.
• κάθε προσέγγιση που επανεκτιμά τα δεδομένα και προτείνει αλλαγές προσαρμογής αντιμετωπίζεται ως απειλή για το γενικό status quo και θάβεται στις πυραμίδες της Αιγύπτου.
• η διοικητική ιεραρχία ενδύεται τον μανδύα του κύρους και επικρατεί η άποψη ότι όσο περισσότερες υπογραφές φέρει μια Έκθεση Χημικής Εξέτασης, τόσο πιο έγκυρη είναι, ασχέτως βεβαίως του γεγονότος ότι όσο πιο ψηλά ανεβαίνουμε στις βαθμίδες της ιεραρχίας, τόσο η σχέση με την εργαστηριακή ανάλυση εξασθενεί, συχνά  μέχρις εξαφανίσεως.
• οι διοικητικές διαδικασίες έχουν γιγαντωθεί (αριθμητικά και θεσμικά), ώστε πλέον να έχουμε φαινόμενα υδροκεφαλισμού και αντί η διοίκηση να υποστηρίζει τη κύρια λειτουργία του Γ.Χ.Κ., έχει αντιστραφεί η κατάσταση και η εξυπηρέτηση αυτών των διοικητικών διαδικασιών τείνει να καταστεί αυτοσκοπός.
• η σκιά των επιθεωρητών ως σύγχρονων Ιαβέρηδων έχει πέσει βαριά (ιδιαίτερα πριν λίγα χρόνια) πάνω στις Χημικές Υπηρεσίες με αποτέλεσμα για αρκετό καιρό «όλα τα’ σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» και ως γνωστόν από την εποχή της Ιεράς Εξέτασης, η φοβία και η επιστήμη είναι όροι ασύμβατοι μεταξύ τους.

Είμαι σίγουρη ότι όλοι μας έχουμε υπ’ όψιν μας συγκεκριμένα παραδείγματα όλων των παραπάνω, τα οποία θα μπορούσαμε να συζητήσουμε και στη δια ζώσης συνάντησή μας στο Ναύπλιο (φροντίζοντας πάντοτε να μη χαλάσουμε το κέφι που είναι απαραίτητο σε μια τέτοια συνάντηση).

Σήμερα, βρισκόμαστε σε μια πολύ κρίσιμη καμπή. Το πρόβλημά μας, ως κοινωνία, είναι κατά βάσιν υπαρξιακό. Το ίδιο ισχύει και για το Γ.Χ.Κ. Η εξουσία με όλες τις μορφές γιγαντώθηκε και έχει σχεδόν πνίξει την επιστήμη. Αυτό εκφράζεται πλέον σε όλους τους τομείς: γραφειοκρατία, τυποποίηση, απουσία επιστημονικής πρωτοβουλίας, διόγκωση των διοικητικών δομών, υποτίμηση του χημικού ως επιστήμονα.

Προτείνω, έστω και την ύστατη στιγμή, αλλαγή πορείας πλεύσεως. Οι Χημικοί να θυμηθούν το ρόλο τους, οι διοικούντες να ξεκολλήσουν από την έπαρση και τη φοβία που γεννάνε οι καρέκλες τους, και όλοι μαζί να συγκροτήσουμε μιαν επιστημονιική κοινότητα που, χωρίς να απεμπολήσει την επιστημονική ταυτότητά της, να θέσει την επιστήμη στην υπηρεσία της Πολιτείας. Αλλιώς, αναρωτιέμαι εάν το Γ.Χ.Κ. θα συνεχίσει να έχει λόγο ύπαρξης και ειλικρινά δεν μπορώ να δώσω με απόλυτη σιγουριά θετική απάντηση.

Αλεξάνδρα Σκορδάκη